Ik las laatst op internet dat mensen vandaag de dag een sterke behoefte aan rituele vormgeving van belangrijke en ingrijpende levensmomenten hebben. Er stond verder: ‘Er ontstaan nieuwe rituelen (scheidingsrituelen, rituelen m.b.t. bermmonumenten, stille tochten e.d.), waarbij het niet zelden gaat om een mix van allerlei rituele elementen uit diverse tradities. Het merendeel van de mensen in Nederland heeft zich losgemaakt van levensbeschouwelijke instanties, maar de behoefte aan rituelen is altijd wel gebleven. Ook de verandering van onze eenheidscultuur in een multiculturele samenleving draagt daar aan bij’.
We zien in ons werk dagelijks hoe belangrijk rituelen bij een uitvaart zijn voor de naasten. Er zijn naasten die oude rituelen gebruiken die uit de kerkelijke traditie voortkomen. Anderen zoeken naar nieuwe manieren omdat zij geen geloofsachtergrond hebben.
Toch is er ook iets anders aan de hand, constateerde trendwatcher Ruud Veltenaar onlangs: er zijn steeds meer mensen waar juist een afnemende behoefte is aan rituelen rond afscheid nemen en die om die reden kiezen voor een zeer sobere uitvaart. En ook dat zien we bij uitvaarten inderdaad steeds meer. Er zijn – veel vaker dan enige jaren geleden – uitvaarten die in heel kleine kring plaatsvinden. Hooguit 20 mensen zijn aanwezig om in een informele sfeer de overledene te herdenken. Zonder speeches en muziekstukjes maar door het onderling ophalen van herinneren en rondom de overledene te zijn. In ons Afscheidshuis komen de naasten bij elkaar, drinken en eten gezamenlijk en degene die daar behoefte aan hebben lopen de opbaarkamer in en uit om nog bij hun dierbare te zijn. Heel vaak is het zelfs zo dat de familieleden de kist op een gegeven moment zelf sluiten en het overbrengen van de overledene naar het crematorium of de begraafplaats aan ons over laten.
Ik vind een uitvaart met (kerkelijke) rituelen en een uitgebreide vormgeving heel waardevol en het is vaak fijn voor kennissen van de overledene dat zij welkom zijn op het afscheid, maar zo’n intiem samenzijn heeft zeker ook een enorme waarde. Het is heel informeel, de naasten zijn over het algemeen veel meer op hun gemak en ook deze vorm van afscheid nemen is heel persoonlijk.